ในการจัดสิ่งมีชีวิตต่างๆ เป็นหมวดหมู่ นักวิทยาศาสตร์จะแบ่งโดยอ้างอิงตามลำดับวิวัฒนาการ หรือพูดง่ายๆ ว่า ‘ลำดับญาติ’ โดยดูจาก DNA เป็นหลัก สิ่งมีชีวิตทั้งหมดจะถูกจัดเป็นกลุ่มๆ ซึ่งแต่ละกลุ่มก็จะถูกแบ่งย่อยไปอีกเรื่อยๆ (คิดภาพง่ายๆ ถึงคนบนโลกที่แบ่งกลุ่มเป็นประเทศ แต่ละประเทศก็แบ่งเป็นจังหวัด อำเภอ ตำบล หมู่บ้าน ครอบครัว จนถึงบุคคล)

ในทางวิทยาศาสตร์ เราแบ่งหมวดหมู่สิ่งมีชีวิตแบบกว้างที่สุดเป็นโดเมน (Domain) แต่ละโดเมนก็จะแบ่งเป็น อาณาจักร (Kingdom) เช่น อาณาจักรพืช อาณาจักรสัตว์ อาณาจักรเห็ดรา อาณาจักรแบคทีเรีย ฯลฯ ซึ่งแต่ละอาณาจักรก็จะแบ่งย่อยไปอีกเป็นไฟลัม (Phylum) เช่น ในอาณาจักรสัตว์ก็จะมีไฟลัมของฟองน้ำ ไฟลัมของหนอนตัวแบน ไฟลัมของหนอนตัวกลม ไฟลัมสัตว์มีกระดูกสันหลัง เป็นต้น โดยในแต่ละไฟลัมก็จะแยกย่อยอีกเป็นชั้น (Class)  แต่ละชั้นก็จะแยกไปอีกเป็นลำดับ (Order)  ต่อด้วย วงศ์ (Family)  สกุล (Genus) และสายพันธุ์ (Species) ตามลำดับ

แต่อนุกรมวิธานเอย… จงซับซ้อนยิ่งขึ้น! ด้วยการที่บางทีมันก็จะมีคำว่า ไฟลัมย่อย (Subphylum) (ซึ่งเล็กกว่าไฟลัม), ชั้นย่อย (Subclass) (ซึ่งเล็กกว่า Class) เช่นนี้เรื่อยไป

นอกจากนั้น ยังมีคำว่า Infraphylum ที่แบ่งย่อยในไฟลัมย่อยอีกที หรือ Infraclass ที่แบ่งย่อยในชั้นย่อยอีกที รวมถึงคำว่า Superphylum, Superclass, Superfamily ซึ่งอยู่เหนือ Phylum, Class, Family ตามลำดับ

แมงกะพรุนอยู่บนโลกมานานแค่ไหนแล้ว ?

การจะตอบคำถามนี้ได้ดีที่สุด ก็คือการดูจากซากฟอสซิล… แต่เอ๊ะ!… แมงกะพรุนไม่มีกระดูก จะมีฟอสซิลได้ด้วยเหรอ?

คำตอบคือได้! แต่ต้องเป็นในเงื่อนไขพิเศษเท่านั้น

อย่างเช่นในภาพข่างล่างนี้ นี่คือรอยแมงกะพรุนซึ่งถูกค้นพบที่รัฐยูทาห์ สหรัฐอเมริกา พวกมันถูกตะกอนที่มีความละเอียดสูงถมทับอย่างรวดเร็ว ทำให้เกิดร่องรอยของมันประทับลงบนชั้นตะกอน (คล้ายๆ กับรอยเท้าที่เราทิ้งไว้เมื่อเดินบนผืนทราย) อายุของฟอสซิลนี้คือ 505 ล้านปี หรือในยุคแคมเบรียนช่วงกลาง

Preserved Jellyfishes from the Middle Cambrian

Preserved Jellyfishes from the Middle Cambrian (credits: Paulyn Cartwright Susan L. Halgedahl … Bruce S. Lieberman)

แต่นั่นก็ยังไม่ใช่ซากฟอสซิลแมงกะพรุนที่เก่าแก่ที่สุด ในการค้นพบหลายปีต่อมา ที่หุบเขากลางทะเลทรายที่ชื่อ Death Valley ในรัฐแคลิฟอร์เนีย ได้พบพื้นที่ซึ่งเป็นสุสานใหญ่ของแมงกะพรุน โดยพบทั้งหมด 13 รอย ในพื้นที่แค่ 1 ตารางเมตร ซึ่งวัดอายุฟอสซิลได้ถึง 540 ล้านปีหรือต้นยุคแคมเบรียน

นักบรรพชีวิตให้สมมติฐานว่า แมงกะพรุนเหล่านี้ถูกคลื่นซัดมาเกยตื้นที่ชายหาด และด้วยความที่ยุคนั้นแทบจะยังไม่มีสัตว์บกที่จะมากินซาก ประกอบกับเป็นยุคที่พื้นทรายเต็มไปด้วยจุลินทรีย์ที่ทำหน้าที่เป็นผู้เก็บรักษาสภาพซาก โดยสร้างชั้นฟิล์มมาเคลือบเหมือนกับซีลมันไว้ในถุง ทำให้สิ่งมีชีวิตอ่อนนุ่มอย่างแมงกะพรุนหลงเหลือร่องรอยมาถึงทุกวันนี้

Jellyfish Fossil 540 million years old. credit: Aaron Sappenfield/University of California, Riverside

ภาพจาก